[1] Post irruptiones autem, quas Hyspania passa fuit ab Hercule et a grecis, post irruptiones nichilominus Romanorum et affrorum, et gothorum, vandalorum, et hugnorum, suevorum et silingorum, et arabum, maxime tempore rezgis Roderici, sub quo fuit tota Hyspania conquassata, exceptis quibusdam montanis Asturiarum, Biscaye, Alave, Pusque153 et Ruconie, ut est dictum; contigit quod tempore regis Adefonsi magni filii regis Ordonii, qui regnare cepit in Era Dª CCCª LXXVª, exercitus arabum congregatus obsedit Zamoram. Quod ut prefatus rex Alfonsus audivit, in auxilium civium arabes feliciter expugnancium venit; et cum paucis suorum ingressus est civitatem; et una cum civibus strenue dimicantibus, et eciam cum Bernaldo, qui in eius venerat auxilium, arabes exterminio conquassavit; et Alcamam eorum prophetam gladio interemit. Hic Aldefonsus Zamoram nobiliter populavit; qui sub Iohanne papa ecclesiam Ovetensem eo tempore metropolitanam constituit, eo quod Hyspania, captivatis V sedibus metropoliticis silebat, officio metropolitico destituta. Incursancium enim hostilitate fugati, intra Asturiarum angustias prelati, qui gladium efugerant, confugerunt. Et, ut tanta angustia tolerabat, antiqui Toletaui concilii instituta sollicite contuentes, Ovetensem ecclesiam et ceteras, quibus iam ut metropolis —153→ preminebat, ordinabant iuxta canonum sanciones; multisque secundum deum utiliter ordinatis, soluto concilio, ad propria redierunt.
[2] Post hoc veniens Zamoram, Garsiam filium suum comprehendit, et apud Gozonem ferreis vinculis mancipavit; quia suspectum eum habebat, eo quod socer eius Munio Ferdinandi tyranidem actitans, contra regem rebellare parabat, ex quo facto, alii filii indignati, coniuracione facta, patrem suum regni regmine privare parabant. Huius autem dissensionis causa, fuit regina Semena, que dicta fuerat Amelina, que satis inhumana, studebat nova gravamina et servitutis honera invenire, nichilominus discidia et scismata procurare. Hec regem Aldeffonsum non habens carum ut affectus expetit maritalis, excogitavit virum regno privare, et filium suum Garsiam quem pater vinculaverat subrogare; unde et munivit castra in confinio Legionis, videlicet Albam, Gordonem, Arbolium atque Lunam, ut filius eius in hiis rebellans, auxiliante socero Munione Fernandi, capcionis iniurias vindicaret, coniuracione fratrum eum ad talia incitante. Rex autem tam filii quam suorum persecucionibus coartatus, in villa que Bordes dicitur in Asturiis, regni regimine se privavit, et filium suum Garsiam licet invictus, regni constituit successorem, presentibus filiis et potentioribus regni sui. Post hec orationis causa, beati Iacobi limina visitavit. Et rediens, a filio suo rege Garsia, quem exaltaverat, impetravit, quia iam tunc fratribus preminebat, ut ei concederet quod semel impeteret sarracenorum. Et optento a filio quod petebat, movit exercitum contra mauros, et eorum terris stragibus et incendiis devastatis, et factus inclitus spoliis et captivis, victor civitati restituitur Zanmorensi, que propter suorum strenuitatem presidium regni erat; et sicut principium, sic finem regni victoriis adornavit; ibique propio morbo coactus felicem spiritum Creatori restituens, vite cursum feliciter coustiminavit. Et sepultus Astorice, post translatus Ovetum, in ecclesia sancte Marie cum uxore sua Semena regina finalem ibidem optinuit sepulturam, cum regnasset anins XLVI.
[3] Aldefonso defuncto, Garsias filius eius succesit in regno, Era DCCCCXL[VII]I, et regnavit annis tribus. Garsias igitur inicio regni sui terras arabum est agressus; et duris incursionibus, peragratis, —154→ eversis plerisque munitionibus eorum, campestria flamma vorante consupsit. Et habito prelio cum ayolas rege arabum, ipsum plurima strage contritum vicit et captivavit; predaque rerum et gregum et captivorum maxima subsequente, venit ad locum qui Tremulus nuncupatur; ibique custodum incuria Ayolas curiosus abcessit, et ad suos rediit fugitivus. Garsias autem trium annorum expletis curriculis, Zamore propria morte decessit; Ovetumque delatus, in monumentis regalibus est sepultus.
[4] Tempore quoque Ranimiri, filii regis Sancii, qui regna cepit in regno regis Sancii patris sui sub Era154 DCCCCª LXX[XXª] Vª et regnavit annis XXV, Arabes pro Ranimiri pace securi, contra Castellanos exercitum direxerunt. Cumque comes Fernandus Gunsalvi resistere non valeret, occuparunt arabes Septimancas, Donias et Septempublicam, et Varmaciam155 et alia multa loca et terram cedibus et incendio devastarunt; Vigila viro nobili inhumaniter adyuvante, qui a Fernando Gunsalvi comite ob rebellionem a partibus Alave est eiectus. Ex tanto ergo successu Arabes, insanientes, et fedus quod cum Ranimiro habuerant infregerunt; et venientes Zemoram, ipsam obsidione diutina conclusserunt. Et cum cives viriliter resisterent, nec eis tributum dare aliquod dare vellent, post multas direpciones et calamitates, quas sustinuerunt ut liberum servarent imperium dominorum, cum nullatenus vellent tradere civitatem, nec recursum possent habere, hostes ipsam civitatem funditus subverterunt. Et ante promiserunt se mori quam sub tributo domini innaturalis in deliciis ducere vitam istam. Hoc enim Numantinis, seu Zamorensibus, connaturale ac proprium semper fuit, prius mortem subire quam degere sub tributo. Innaturale quidem dominium semper abhominabile fuit eis, et naturale dominium summa quies. Ea vero tempestate strenuus Fernandus Gunsalvi comes Castelle moritur, qui in tuicione ae dilatatione patrie fideliter laborabat.
[5] Zamoram vero sic destructam Fernandus monarcha Hyspanie ad preces Legionensium reparavit. Ipsam quidem civitatem —155→ Almançor olim diruerat cum Arabibus. Hic Fernandus preffatus, monarcha Hyspanie citerioris, constituit ut in toto regno Legionensi leges gothice servarentur. Extiterant quippe ab antiquo Legionenses ac Zamorenses amicicie fibula copulati; et utramque civitatem destruxerat Almançor prepotens sarracenus.